Stosowanie szczepionki pełnokomórkowej przeciw krztuścowi w realizacji Programu Szczepień Ochronnych

Definicja i patogeneza

Krztusiec (dawniej koklusz) jest chorobą zakaźną układu oddechowego wywołaną przez Gram-ujemne pałeczki Bordetella pertussis. Bakterie te silnie przyczepiają się do rzęskowych komórek nabłonka oddechowego oraz zawierają białka chroniące przed fagocytozą, co zwiększa ich patogeniczność i inwazyjność. Za rozwój choroby odpowiedzialne są szczepy toksykogenne. Wśród toksyn bakterii za najsilniejszy czynnik chorobotwórczy uznaje się toksynę krztuścową, która indukuje znaczną leukocytozę [1, 2]. Toksyna ta uszkadza drogi oddechowe, powodując produkcję gęstego śluzu. Wpływa także na ośrodkowy układ nerwowy, pobudzając ośrodek kaszlowy, co objawia się napadowym kaszlem, często doprowadzającym do wymiotów [3]. Charakterystyczne w przebiegu krztuśca są zaburzenia wentylacji płuc powodowane powstawaniem gwałtownych różnic ciśnienia w klatce piersiowej [1, 3].
Na zakażenie podatne są wszystkie grupy wiekowe, ale krztusiec szczególnie niebezpieczny jest u małych dzieci i niemowląt. Praktycznie wszystkie zgony i hospitalizacje występują w tej grupie wiekowej [4]. Co 3–5 lat dochodzi do większych epidemii tej choroby, nawet przy wysokim poziomie wyszczepienia [5].

Epidemiologia

Przed powszechnym szczepieniem przeciwko krztuścowi w Stanach Zjednoczonych co roku odnotowywano prawie 300 tys. przypadków krztuśca, z których ok. 2,7% kończyło się zgonem [6].
Liczby te znacząco się zmieniły wraz z rozpowszechnieniem szczepień. Pierwsze szczepionki przeciwko krztuścowi, zawierające całe zabite pałeczki krztuś­ca (szczepionki pełnokomórkowe DTwP) zostały opracowane pod koniec lat 40. XX wieku. W latach 2013–2018 na terenie Stanów Zjednoczonych rejestrowano od 15 808 do 32 971 przypadków tej choroby, a odsetek zgonów był mniejszy niż 0,1% [3].
W Polsce masowe szczepienia przeciw krztuścowi wprowadzono w latach 60. XX wieku. Wcześniej zapadalność na tę chorobę przekraczała 100 przypadków na 100 000 osób, a liczba zgonów wynosiła nawet 1400 rocznie. Dla porównania – na początku XXI wieku w Polsce liczba zachorowań na krztusiec oscylowała wokół 2000 przypadków rocznie [7].
Na świecie istnieje problem z dokładnym nadzorem epidemiologicznym nad krztuścem. Informacje dotyczące zachorowań są zaniżone z uwagi na brak wiarygodnych danych epidemiologicznych z wielu krajów – z tego powodu dokonuje się obliczeń szacunkowych. Warto podkreślić, że większość zachorowań i zgonów z powodu krztuśca dotyczy krajów...


View full text...